Een goed functionerend team: welke elementen spelen een belangrijke rol?
Verschillende ontwikkelingen in de maatschappij zorgen er voor dat de vraag naar zorg in de komende jaren zal toenemen. Zo heeft Nederland te maken met vergrijzing en neemt het aantal mensen met chronische ziekten en multimorbiditeit verder toe. Met deze stijgende en veranderende vraag naar zorg zullen de komende tijd de kosten verder stijgen. Om deze uitdagingen het hoofd te bieden wordt waardegedreven zorg steeds belangrijker: Op basis van uitkomstresultaten zorg leveren die er voor de patiënt toe doet om zodoende de bestaande middelen efficiënter en effectiever in te zetten waardoor de gezondheidsuitkomst per bestede euro wordt gemaximaliseerd. Om dit te kunnen bewerkstelligen zijn goed functionerende teams van groot belang, want hoe beter een team samenwerkt hoe efficiënter de dienstverlening. Maar welke elementen dragen bij aan een goed functionerend team? In dit artikel proberen wij daar een antwoord opgegeven.
Allereerst is belangrijk om helder te hebben wat we verstaan onder een team. Als je de vraag stelt wat een team is, krijg je bijna nooit een eenduidig antwoord. Wel zijn er een aantal elementen die doorgaans genoemd worden als er gesproken wordt over een team: het bestaat uit een groep mensen, dragen een gezamenlijke verantwoordelijkheid, zijn onafhankelijk en hebben een gemeenschappelijk doel. Het is voor een team moeilijk samenwerken als ze niet weten waar ze naartoe werken. Het doel is vaak ondervangen in de missie van de organisatie. Het vertelt ons waar de organisatie voor staat, wie de klanten zijn, wat het team doet en wat de resultaten zijn. Het is daarom van belang dat het team weet wat de missie van de organisatie is, zodat alle neuzen dezelfde kant op staan.
De omgeving waarin een team opereert, heeft invloed op het functioneren van het team. Vertrouwen binnen een team is de basis om tot een excellent resultaat te komen. Doordat mensen zich veilig voelen in een team durven zij ook een productief conflict aan te gaan. Als een conflict gezien wordt als een productief hulpmiddel, welke bijdraagt aan verschillende perspectieven en transformatie, zal dit helpen om gemeenschappelijke doelen te verwezenlijken. Daarnaast zijn de betrokkenheid en de verantwoordelijkheid van de teamleden van doorslaggevend belang om de gezamenlijke doelen te behalen. Een betrokken teamlid kenmerkt zich door een stapje extra te zetten voor de patiënt en collega. Om de betrokkenheid binnen het team te vergroten zijn het opstellen van duidelijke afspraken en besluitvorming essentieel. Als de afspraken en doelen helder geformuleerd zijn, zullen de teamleden hiervoor een gezamenlijke verantwoordelijkheid dragen. Op die manier voelt men zich tot elkaar veroordeeld waardoor een gevoel van saamhorigheid ontstaat. Uiteindelijk ontstaat een goed functionerend team waarbij status en ego geen rol spelen.
Ten tweede dient er in een team aandacht te zijn voor communicatie. Hierbij is het van belang dat men zich onderling begrepen voelt. Lees de volgende zin maar eens hardop: ‘ik zag een man op een heuvel met een telescoop’. Hoe interpreteerde jij deze zin? Las jij: er was een man op de heuvel, en ik zag hem door mijn telescoop? Of las je: ik sta op een heuvel en ik zag een man met een telescoop. Of las je: er is een man op een heuvel die ik zie, en hij heeft een telescoop. Dit is een voorbeeld van een zin die verschillende betekenissen kan hebben. Het is als zender van een boodschap belangrijk om te beseffen dat wat we zeggen anders ontvangen kan worden. Het is dan ook de taak van zowel de zender als de luisteraar om er zeker van te zijn dat beiden hetzelfde bedoelen. Dit kan door goed te luisteren, samen te vatten en waar nodig door te vragen. Op die manier weet je dat je over hetzelfde onderwerp praat en wordt miscommunicatie geminimaliseerd. Op die manier is het gemakkelijker een gezamenlijk doel te verwezenlijken.
Om als team goed te kunnen opereren is het van groot belang dat zij zich veilig voelen in hun werkomgeving. In een veilige omgeving wordt er beter samengewerkt en durven collega’s onderling beter feedback aan elkaar te geven. Ondanks een veilige cultuur vinden mensen het vaak lastig om feedback te ontvangen, omdat zij zich vaak bedreigd voelen en het idee hebben te falen. Er ligt zowel voor de ontvanger als voor diegene die feedback geeft een taak om dit zo goed mogelijk te laten verlopen. Voor diegene die feedback geeft is het van belang om respectvol te zijn naar de ander. Hierbij is de manier hoe de boodschap wordt overgebracht van belang. Begin met het benoemen van het feitelijk gedrag van de ander en geef daarbij aan wat voor gevolg dit heeft op de omgeving. Betrek daarna het gedrag op jezelf door ook aan te geven wat voor een gevoel dit bij jou teweeg brengt en wat voor gedrag je graag zou zien. Door deze feedbackloop in de organisatie te creëren kan je het beste uit jezelf halen en ook uit je collega’s. Als ontvanger is het hierbij van belang open te staan voor de feedback. Van nog groter belang is het dat je als ontvanger ook begrijpt wat de ander zegt zodat er geen misinterpretatie ontstaat. Hierbij zijn de eerder genoemde regels van communicatie van belang waarbij je als ontvanger kan doorvragen en samenvatten om te toetsen of wat jij hoort ook hetgeen is wat de ander zegt.
Het is van belang ons te realiseren dat een team bestaat uit verschillende individuen. De positie van iemand in het team hangt sterk samen met hoe een persoon zich voelt en zichzelf waardeert. Stel je voor dat iemand geen veilig dak boven het hoofd heeft. Diegene zal zich minder richten op het team, maar vooral bezig zijn te voorzien in eigen behoefte. Daarentegen, een persoon die vooral bezig is met zelfontplooiing is juist bezig om anderen te inspireren meer hun best te doen en super gemotiveerd om de doelen van het team te verwezenlijken. Daarnaast verdient de samenstelling van een team aandacht als we kijken naar de teamprestatie. Voor een goed functionerend team zijn verschillende vaardigheden en competenties nodig. Uit onderzoek van het NIVEL blijkt dat teams met een gevarieerde samenstelling, zowel op functieniveau als op het gebied van competenties, een positieve invloed heeft op de kwaliteit van zorg, de kwaliteit van leven van cliënten en de tevredenheid van de medewerkers (1). De ideale samenstelling van een team is sterk afhankelijk van de context waarin men opereert. Het is belangrijk om hier oog voor te hebben en op te anticiperen.
Tot slot heeft een team meestal een leider welke het team leidt in het behalen van de doelstellingen. Vaak wordt er een onderscheidt gemaakt tussen een manager en een leider: een manager heeft mensen die voor degene werkt terwijl een leider mensen heeft die degene volgen. Effectieve leiders hebben een duidelijke visie voor ogen waar ze het team heen leiden. Ze activeren mensen om onderdeel te zijn van iets groters en nemen het team mee in verandering. Een goed leider houdt niet vast aan de status quo maar durft risico’s te nemen en denkt in lange termijn termen. Door het team te inspireren, coachen en hen te helpen in persoonlijke groei kunnen doelstellingen worden behaald en kan samenwerking worden gefaciliteerd.
Terugkomend op de vraag: welke elementen dragen bij aan een goed functionerend team, zien we dat er geen eenduidig antwoord is te geven.
Wel zijn er een aantal van aspecten die van invloed zijn op het functioneren van het team. Bewustwording van deze aspecten en er als team
zorg voor dragen dat deze geborgd zijn is van groot belang. Samen kunnen we er voor zorgen dat teams optimaal functioneren en daarmee ook
kwalitatieve en efficiënte zorg verlenen.
Geschreven door Anne Sluijs, werkzaam als management consultant en trainer bij KALCIO Healthcare.
- Damen, N., Koopmans, L., van de Steeg, L., & Wagner, C. (2015). Evaluatieonderzoek Proeftuinen Ouderenzorg: lerende teams in de
ouderenzorg. Geraadpleegd op 19 januari 2021, van Evaluatieonderzoek Proeftuinen Ouderenzorg: lerende teams in de ouderenzorg (nivel.nl)